Queer là gì trong LGBT? Nguồn gốc, ý nghĩa và cách dùng đúng

Queer là một trong những thuật ngữ được nhắc đến nhiều trong cộng đồng LGBT và trên mạng xã hội những năm gần đây. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu đúng ý nghĩa thật sự của từ này. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn giải thích “queer là gì”, queer dùng trong trường hợp nào, nguồn gốc ra sao và các khái niệm liên quan để bạn dễ dàng nắm bắt và vận dụng.

Mục lục bài viết

1. Queer là gì?

Queer là một thuật ngữ có tính chất “bao trùm”, dùng để chỉ những người không thuộc chuẩn mực giới tính và xu hướng tính dục truyền thống – tức không hoàn toàn là dị tính (heterosexual) và cũng không cố định trong khuôn mẫu nam – nữ nhị nguyên.

Nói cách khác, queer không chỉ nói về một nhóm cụ thể như gay, lesbian hay bisexual mà bao gồm mọi bản dạng giới và xu hướng tính dục đa dạng khác.

Ý nghĩa ngắn gọn:

Queer = phi chuẩn (non-normative) trong giới và tính dục.
Không cần xác định chính xác bạn là gì, chỉ cần bạn “không thuộc chuẩn truyền thống”.

2. Nguồn gốc của từ Queer

Từ queer xuất hiện từ thế kỷ 16 trong tiếng Anh, ban đầu mang nghĩa:

kỳ lạ, khác thường, lệch khỏi tiêu chuẩn.

Từ cuối thế kỷ 19, queer được dùng để miêu tả người đồng tính theo nghĩa mỉa mai, kỳ thị.

Tuy nhiên, đến thập niên 1980–1990, các phong trào ủng hộ quyền LGBT đã tái định nghĩa và giành lại từ này, biến nó thành biểu tượng của sự tự hào, khẳng định bản dạng giới và tính dục đa dạng.

Hiện nay, queer là một thuật ngữ tích cực, được dùng rộng rãi trong học thuật, chính trị xã hội và cộng đồng LGBT trên toàn thế giới.

3. Queer trong LGBT có nghĩa là gì?

Trong hệ thống LGBTQIA+, queer thường giữ hai vai trò:

Queer như một “ô lớn bao trùm”:

Dùng để chỉ tất cả những ai:

Không dị tính
Không rập khuôn theo giới tính truyền thống
Không muốn bị gắn nhãn gay/les/bi/trans cụ thể

Queer bao gồm nhiều nhóm nhỏ, ví dụ:

Phi nhị nguyên (non-binary)
Môi trường giới (genderfluid)
Vô tính (asexual)
Pansexual
Người đang trong quá trình khám phá bản dạng (questioning)
Hoặc bất cứ ai cảm thấy mình “không thuộc chuẩn”

Queer như một bản dạng độc lập:

Nhiều người không muốn xếp mình vào bất kỳ nhãn nào khác, chỉ nói đơn giản:

→ “Tôi là queer”.

4. Những bản dạng thường được xem là Queer

Thuật ngữ queer bao gồm nhiều bản dạng khác nhau, chẳng hạn:

Queer về xu hướng tính dục (Sexuality Queer)

Pansexual
Asexual
Demisexual
Polysexual
Queer sexuality (bản thân từ này đã là một thuật ngữ riêng)

Queer về giới (Gender Queer)

Non-binary
Genderfluid
Agender
Bigender
Pangender

Tất cả những bản dạng trên đều thuộc nhóm Genderqueer – tức những người không xác định giới của mình là hoàn toàn nam hoặc nữ.

5. Genderqueer là gì? Nó có giống Queer không?

Nhiều bạn dễ nhầm lẫn hai khái niệm:

Queer:

→ Bao trùm cả xu hướng tính dục lẫn bản dạng giới.

Genderqueer:

→ Chỉ nói về bản dạng giới, không liên quan đến việc bạn bị thu hút bởi ai.

Ví dụ:

Một người có thể genderqueer + bisexual
Hoặc genderqueer + asexual
Hoặc chỉ đơn giản là queer

Hai từ có liên quan nhưng không hoàn toàn giống nhau.

6. Queer trong văn hóa đại chúng

Ngày nay, queer xuất hiện rộng rãi trong:

Phim ảnh
Sách
Nhạc
Tiểu thuyết
Các hoạt động xã hội

Ví dụ như:

“Queer Eye” – show truyền hình nổi tiếng
“Queer as Folk” – phim truyền hình Mỹ đề cập đến LGBT
Các “Queer Festival” tại nhiều quốc gia

Những hoạt động này thể hiện sự công nhận ngày càng lớn với cộng đồng queer trên thế giới.

7. Queer có phải là từ xúc phạm không?

Trong quá khứ: Có

Ngày nay: Hầu hết đã không còn, nhưng cần thận trọng trong ngữ cảnh.

Tại một số quốc gia, queer vẫn có thể trở thành lời xúc phạm nếu được nói với ý công kích. Tuy nhiên, trong cộng đồng LGBT và văn hóa hiện đại, queer là một thuật ngữ tích cực và được sử dụng phổ biến.

→ Khi dùng, bạn nên chú ý ngữ cảnh và người đối diện có thoải mái với từ này không.

8. Vì sao nhiều người thích tự gọi mình là Queer?

Không muốn bị “gắn nhãn” quá cụ thể:

Nhiều người cảm thấy:

Gay/les/bi là quá hẹp
Non-binary hay pansexual thì quá cụ thể

Queer cho họ sự tự do, không cần xác định chính xác bản dạng.

Mang tính bao trùm và linh hoạt:

Bản dạng giới và xu hướng tính dục có thể thay đổi theo thời gian.

Queer cho phép họ giữ bản dạng rộng và dễ thích nghi.

Tính chất chính trị – xã hội:

Một số người queer xem đây là tuyên bố:

“Tôi không tuân theo các khuôn mẫu giới truyền thống.”

9. Queer khác gì so với LGBT?

LGBT liệt kê cụ thể các nhóm: Lesbian – Gay – Bisexual – Transgender.
Queer là khái niệm bao trùm, gồm luôn cả LGBT và nhiều nhóm ngoài LGBT.

Tức là:

Tất cả người LGBT đều có thể xem là Queer,
nhưng không phải ai Queer cũng thuộc một nhóm trong LGBT.

10. Một số câu hỏi thường gặp về Queer

Câu 1. Queer có phải giới tính không?

→ Không hẳn. Queer là thuật ngữ rộng, có thể chỉ giới tính, xu hướng tính dục, hoặc cả hai.

Câu 2. Nói “Queer person” có đúng không?

→ Đúng và được cộng đồng sử dụng rộng rãi.

Câu 3. Queer dùng cho ai?

→ Cho bất kỳ người nào không phải dị tính hoặc không theo giới tính truyền thống.

Câu 4. Có từ nào ngược nghĩa với Queer không?

→ Straight (dị tính) được xem là đối nghịch, nhưng chỉ trong bối cảnh tính dục.

Lời kết

Queer là một thuật ngữ đa nghĩa, linh hoạt và mang tính bao trùm cao. Trong cộng đồng LGBT, queer được xem như biểu tượng của sự đa dạng và tự do trong bản dạng giới – xu hướng tính dục. Đây là từ ngữ trung tính, tích cực và được dùng phổ biến trên toàn thế giới.

Việc hiểu đúng “queer là gì” giúp chúng ta sử dụng từ này một cách chính xác, tôn trọng và thân thiện hơn trong giao tiếp cũng như trong các bài viết liên quan đến LGBT.