Văn bản nghị luận về Bài thơ Đất Nước của Nguyễn Đình Thi

Đề bài: “Em hãy viết văn bản nghị luận về bài thơ Đất Nước của Nguyễn Đình Thi”. Dàn ý chi tiết và một số bài văn mẫu đạt điểm cao của các bạn học sinh giỏi văn lớp 12.

1. Dàn ý văn bản nghị luận về bài thơ Đất Nước

a) Mở bài

• Khẳng định vai trò của thơ ca trong chiến tranh – là tiếng nói tâm hồn dân tộc.

• Giới thiệu tác giả – tác phẩm và vấn đề nghị luận: giá trị nội dung và nghệ thuật của “Đất nước”.

b) Thân bài

Khái quát chung

• Hoàn cảnh sáng tác, vị trí bài thơ trong đời thơ Nguyễn Đình Thi.
• Nội dung chính: tình yêu quê hương, niềm tự hào dân tộc, tinh thần chiến đấu.

Luận điểm 1 – Hình ảnh đất nước trong vẻ đẹp thiên nhiên

• Nêu và phân tích hình tượng mùa thu – không gian Hà Nội.
• Các hình ảnh tượng trưng: làng xóm – dòng sông – núi rừng.

Luận điểm 2 – Đất nước qua thử thách chiến tranh

• Miêu tả sự tàn phá và đau thương.
• Nhưng con người Việt Nam vẫn đứng dậy mạnh mẽ.

Luận điểm 3 – Tư thế mới của dân tộc

• Niềm tin, khát vọng và niềm vui khi đất nước hồi sinh.
• Hình ảnh đất nước đứng lên, sánh cùng thế giới.

Nghệ thuật

• Thơ tự do – giàu cảm xúc – hình ảnh gợi tả – giọng thơ tự hào.

c) Kết bài

• Khẳng định đóng góp của bài thơ trong dòng thơ kháng chiến.

• Liên hệ vai trò thế hệ trẻ trong xây dựng và giữ gìn đất nước.

Hình ảnh minh họa cho Bài thơ Đất Nước của Nguyễn Đình Thi

2. Văn bản nghị luận về Bài thơ Đất Nước – Bài văn mẫu 1

Ghi chú: Bài văn được viết theo phong cách rõ ràng, logic, chuẩn mực.

Văn học Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp đã để lại nhiều thi phẩm mang hơi thở thời đại, ghi dấu tinh thần kiên cường và khát vọng tự do của dân tộc. Trong số đó, bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi là tiếng nói trầm hùng, thiêng liêng, thể hiện một nhận thức mới về đất nước: đất nước của nhân dân, đất nước từ đau thương đứng lên, đất nước sáng ngời trong niềm tự hào và chiến thắng.

Trước hết, bài thơ thể hiện vẻ đẹp của đất nước qua bức tranh thiên nhiên rộng lớn, khoáng đạt. Nếu trong văn học trung đại, đất nước thường hiện lên gắn với hình ảnh làng quê thanh bình, thì Nguyễn Đình Thi đã mở ra không gian lớn lao: “Trời xanh đây là của chúng ta / Núi rừng đây là của chúng ta”. Điệp ngữ “của chúng ta” khẳng định ý thức độc lập chủ quyền, cho thấy nhà thơ nhìn đất nước không chỉ là nơi chốn sinh tồn mà là thành quả được đổi bằng máu xương của bao thế hệ.

Song hành cùng thiên nhiên là hình ảnh con người – nhân tố làm nên vẻ đẹp tinh thần của đất nước. Những câu thơ: “Ôi những cánh đồng quê chảy máu / Đêm mơ nước ngày đắng ruột” tái hiện nỗi đau chiến tranh một cách nén lại, không ồn ào nhưng ám ảnh. Qua đó, nhà thơ cho thấy: đất nước không chỉ được cảm nhận bằng mắt nhìn phong cảnh, mà bằng trái tim biết nhớ, biết thương của con người trước mất mát.

Điểm đặc biệt nhất trong bài thơ là tư tưởng đất nước từ đau thương đứng dậy: “Nước Việt Nam từ máu lửa / Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”. Động từ “rũ” cho thấy sự chuyển hóa mạnh mẽ của dân tộc: từ bóng tối sang ánh sáng, từ mất nước sang độc lập. Đây là lời khẳng định sức mạnh tinh thần Việt Nam: dù trải qua bao thăng trầm, dân tộc vẫn không gục ngã.

Về nghệ thuật, bài thơ mang nhiều nét mới: cấu trúc phi tuyến tính, nhịp thơ tự do, hình ảnh giàu tính biểu tượng. Thơ không bị giới hạn trong khuôn mẫu mà vận hành theo mạch cảm xúc và suy tưởng – phù hợp với tinh thần hiện đại của văn học sau Cách mạng tháng Tám.

Như vậy, bài thơ “Đất nước” không chỉ là lời ca ngợi vẻ đẹp đất nước, mà còn là một bản tuyên ngôn tinh thần: đất nước là của nhân dân, là thành quả của lịch sử, là niềm tin để thế hệ hôm nay sống có trách nhiệm và tự hào. Trong bối cảnh hiện đại, đọc lại “Đất nước”, chúng ta thêm ý thức về việc trân trọng những giá trị hòa bình, biết ơn quá khứ và sống xứng đáng với hiện tại.

3. Văn bản nghị luận về Bài thơ Đất Nước – Bài văn mẫu 2

Ghi chú: Bài văn được viết với phong cách giàu cảm xúc, xây dựng hình ảnh đầy nghệ thuật.

Có những bài thơ không chỉ tồn tại trên trang giấy, mà còn sống mãi trong nhịp đập con người. “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi là một bài thơ như thế – một khúc hát đi ra từ những ngày gian khổ, nhưng cất lên bằng giai điệu kiêu hãnh. Trong thơ, đất nước hiện lên không chỉ bằng cảnh sắc, mà bằng cả nỗi đau và hi vọng.

Đất nước trước hết được nhà thơ cảm nhận qua thiên nhiên mùa thu – mùa của suy tư và đổi thay. Nếu mùa thu của Nguyễn Khuyến “lá vàng rơi”, thì mùa thu của Nguyễn Đình Thi lại căng tràn sức sống: “Những cánh đồng thơm mát / Những ngả đường bát ngát”. Hương lúa, gió đồng, đường rộng – tất cả như mở ra cánh cửa cho một tương lai mới. Đất trời ấy “là của chúng ta” – là tiếng reo vui của người vừa giành lại quê hương từ tay giặc.

Nhưng đằng sau niềm vui, vẫn còn dư âm của những năm tháng xót xa: “Ôi những cánh đồng quê chảy máu”. Câu thơ như tiếng khóc khàn nghẹn. Ruộng đồng – vốn là biểu tượng của sự sống – nay trở thành nơi in dấu chân giặc. Hình ảnh ấy khiến ta liên tưởng đến những trang sử đau đớn của dân tộc. Chính vì vậy, khi đất nước chiến thắng, cảm xúc trong thơ bỗng bừng lên như một ngọn lửa: “Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”. Đó là khoảnh khắc đẹp nhất – khoảnh khắc đất nước hóa thành ánh sáng.

Điều khiến bài thơ sâu sắc là cách nhà thơ không nhìn đất nước bằng góc nhìn trừu tượng, mà bằng cảm xúc của một con người đã từng sống, từng chiến đấu. Ta đọc thơ, và ta thấy cả nỗi nhớ, cả thương yêu, cả niềm tin. Đất nước ở đây không phải khái niệm, mà là hình bóng quê hương in trong tim.

Nghệ thuật thơ tự do, hình ảnh giàu gợi cảm, câu chữ lúc ngắn lúc dài như hơi thở con người – tất cả tạo nên một bản hòa âm vừa mềm mại, vừa hùng tráng. Bởi vậy, “Đất nước” không chỉ cần được phân tích – mà cần được sống cùng nó, để hiểu rằng yêu nước không phải lời nói lớn lao, mà là cảm xúc tự nhiên đến từ trái tim.

Đọc “Đất nước” hôm nay, ta chợt thấy mình may mắn: được sống trong hòa bình, được ngẩng đầu dưới bầu trời “của chúng ta”. Và trong khoảnh khắc ấy, mỗi người như nghe một lời nhắc nhỏ: hãy sống sao cho xứng đáng.

4. Văn bản nghị luận về Bài thơ Đất Nước – Bài văn mẫu 3

Ghi chú: Bài văn được viết bởi một học sinh chuyên văn, với nội dung sâu sắc và có liên hệ mở rộng.

Trong mạch thơ viết về đất nước ở thế kỷ XX, có hai tiếng “Đất nước” đặc biệt vang vọng: Nguyễn Khoa Điềm với quan niệm “Đất nước là nơi anh đến trường”, và Nguyễn Đình Thi với tuyên ngôn “Nước Việt Nam từ máu lửa – rũ bùn đứng dậy sáng lòa”. Nếu Nguyễn Khoa Điềm dùng giọng thủ thỉ để trả đất nước về đời sống nhân dân, thì Nguyễn Đình Thi lại viết bằng âm điệu sử thi – đưa đất nước lên tầm vóc lớn lao của một chủ thể lịch sử. Chính sự tương phản ấy khiến “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi trở thành một thi phẩm đặc biệt.

Bài thơ khởi nguồn từ không gian thiên nhiên – nhưng không phải thiên nhiên tĩnh, mà là thiên nhiên gắn với ý thức quyền sở hữu của dân tộc: “Trời xanh đây là của chúng ta”. Câu thơ như một lời công bố, một ký ức: đất này đã từng không thuộc về ta, đã từng bị cướp mất. Vì thế, niềm vui hiện tại không phải niềm vui dễ dàng, mà là niềm vui được đánh đổi bằng máu.

Nguyễn Đình Thi không né tránh hiện thực đau thương. Ông dùng hình ảnh ít chữ nhưng sức nặng lớn: “cánh đồng quê chảy máu” – một liên tưởng đậm chất nhân hóa. Thiên nhiên như cùng con người mang vết thương. Từ đó, ông đi đến tư tưởng cốt lõi: đất nước được làm nên từ hi sinh. Tư tưởng ấy tương đồng với hình tượng nhân dân trong sử thi “Rừng xà nu” hay giọng thơ Tố Hữu. Nhưng ông không hô khẩu hiệu; ông để sự thật tự cất tiếng.

Điểm đáng chú ý nhất là hình tượng đất nước “rũ bùn đứng dậy sáng lòa”. Đây không đơn thuần là một hình ảnh, mà là một mô-típ văn hóa Việt: cây tre sau bão, con người sau đòn roi vẫn đứng dậy. Phép trùng điệp giữa văn chương và lịch sử khiến bài thơ trở thành một lời khẳng định bản sắc: đất nước Việt Nam là đất nước biết tái sinh.

Từ góc nhìn nghệ thuật, “Đất nước” đánh dấu sự hòa trộn nhuần nhuyễn giữa chất sử thi và suy tưởng triết lý. Nhịp thơ tự do tạo cảm giác như dòng ý thức, giống thơ phương Tây hiện đại, nhưng vẫn giữ được hồn Việt trong hình ảnh đồng quê, lúa thơm, lá cờ phấp phới. Điều này chứng tỏ: văn học Việt Nam không chỉ phản ánh thời đại, mà còn đổi mới hình thức để phù hợp tinh thần của thời đại.

Đối với học sinh hôm nay, “Đất nước” không phải một bài thơ xa lạ. Nó là bài kiểm tra trên lớp, là câu hỏi ôn thi, nhưng hơn hết – nó là lời nhắc. Nếu thế hệ cha anh “đã hóa thân cho dáng hình xứ sở”, liệu chúng ta có thể sống lười biếng, hời hợt? Giá trị thật của bài thơ nằm ở việc nó khiến người đọc đặt câu hỏi về chính mình.

Vì vậy, nghị luận về “Đất nước” không chỉ là phân tích – mà phải là một hành động: tự nhìn lại mình, để biết yêu hơn nơi mình đang sống.

5. Lời kết

Từ những phân tích và cảm nhận đa chiều trên, có thể khẳng định “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi không chỉ là một thi phẩm mang giá trị thẩm mỹ, mà còn là lời nhắc nhở thiêng liêng về cội nguồn, lịch sử và trách nhiệm của mỗi thế hệ. Việc học và viết văn nghị luận về tác phẩm không đơn thuần để phục vụ kiểm tra – thi cử, mà giúp mỗi người trẻ hiểu sâu hơn ý nghĩa hai tiếng “đất nước” và biết sống xứng đáng với truyền thống mà cha ông đã gửi lại.