Cảm nhận về bài thơ Đất Nước &#8211; Nguyễn Đình Thi [Dàn ý + Văn mẫu]

Cảm nhận về bài thơ Đất Nước của Nguyễn Đình Thi – gợi ý dàn ý, hướng dẫn viết bài văn và 3 bài văn mẫu tham khảo giúp học sinh dễ hiểu, dễ làm bài, đạt điểm cao.

Cảm nhận về bài thơ Đất Nước – Nguyễn Đình Thi (ảnh minh họa)

Mục lục bài viết

1. Dàn ý cảm nhận về bài thơ Đất Nước – Nguyễn Đình Thi

1.1. Mở bài

Giới thiệu khái quát về tác giả Nguyễn Đình Thi: nhà thơ – nhà văn – nhà lý luận văn nghệ tiêu biểu, giọng thơ giàu suy tư và cảm hứng yêu nước.
Giới thiệu bài thơ “Đất nước”: sáng tác trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, là tiếng nói tự hào về dân tộc Việt Nam và ý chí quật cường của Tổ quốc.
Nêu cảm nhận khái quát: bài thơ khắc họa vẻ đẹp đất nước từ thiên nhiên đến lịch sử – con người, đồng thời gửi gắm niềm tin vào sức sống Việt Nam.

1.2. Thân bài

a. Cảm nhận về hình ảnh thiên nhiên đất nước

Thiên nhiên hiện lên khoáng đạt, rộng mở: “trời xanh”, “núi rừng”, “cánh đồng thơm mát”, “tiếng chim”.
Gợi vẻ đẹp trong trẻo, bình yên, tạo nền cảm xúc tự hào và yêu thương.
Thiên nhiên gắn với ý thức chủ quyền – đất trời này “là của chúng ta”.

b. Cảm nhận về lịch sử và đau thương của dân tộc

Từ vẻ đẹp bình yên, bài thơ chuyển sang gam màu tối – đau thương: “những cánh đồng quê chảy máu”.
Hình ảnh nhân hóa có sức ám ảnh, thể hiện nỗi đau chung của quê hương – nhân dân.
Đây là sự thật mất mát – cũng là cơ sở để tạo nên sức mạnh đứng dậy.

c. Cảm nhận về con người Việt Nam – linh hồn đất nước

Tư thế hiên ngang – bất khuất: “Nước Việt Nam từ máu lửa / Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”.
Hình ảnh so sánh – khẳng định: nhân dân chính là người làm nên dáng hình Tổ quốc.
Từ đau thương – dân tộc bước ra ánh sáng, mang tầm vóc sử thi.

d. Nghệ thuật đặc sắc

Ngôn ngữ giản dị nhưng giàu sức gợi.
Giọng thơ kết hợp trữ tình và hào sảng.
Nhịp thơ tự do – cấu trúc mở – gần với dòng ý thức hiện đại nhưng vẫn giữ hồn dân tộc.

e. Liên hệ – bài học cho người đọc hôm nay

Tự hào về đất nước – biết ơn cha anh.
Sống có lý tưởng – có trách nhiệm học tập, rèn luyện – góp phần khiến đất nước “sáng lòa” theo cách của thế hệ mới.

3. Kết bài

Khẳng định giá trị sâu bền của bài thơ – không chỉ là tác phẩm trong sách giáo khoa mà là lời nhắc về cội nguồn và ý nghĩa sống.
Mỗi người đọc cần tự rút ra cho mình thái độ sống phù hợp để xứng đáng với truyền thống dân tộc.

2. Cảm nhận về bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi – Văn mẫu 1

Văn học Việt Nam giai đoạn kháng chiến chống Pháp đã ghi dấu bằng nhiều thi phẩm mang âm hưởng yêu nước tha thiết và niềm tự hào dân tộc sâu sắc. Trong số đó, thơ Nguyễn Đình Thi nổi lên với tiếng nói riêng – phóng khoáng, tự do, giàu cảm xúc suy tư. Bài thơ “Đất nước” là một sáng tác tiêu biểu, kết tinh tâm hồn người chiến sĩ – thi sĩ trong những năm tháng chiến đấu gian khổ. Khi cảm nhận bài thơ, ta không chỉ nhìn thấy vẻ đẹp thiên nhiên, lịch sử dân tộc, mà còn cảm nhận được nhịp đập trái tim của một người con tha thiết yêu quê hương, gắn bó với cội nguồn đất mẹ.

Ngay từ những vần thơ đầu, Nguyễn Đình Thi đã mở ra một không gian quen thuộc: mùa thu. Mùa thu trong thơ Việt Nam vốn không thiếu: thu cổ điển của Nguyễn Khuyến với “ao thu lạnh lẽo”, thu lãng mạn của Xuân Diệu với những sắc vàng rung rinh, thu buồn man mác trong thơ Lưu Trọng Lư. Nhưng mùa thu của Nguyễn Đình Thi là một mùa thu mang hơi thở của thời đại, gắn với nỗi nhớ về Hà Nội – trái tim Tổ quốc. Mùa thu ấy có sắc lá vàng rơi, có hương lúa, có hơi gió heo may – tất cả vừa quen thuộc vừa gợi nỗi nhớ lạ lùng trong lòng người chiến sĩ xa quê. Đó không phải một bức tranh thiên nhiên nhằm ngợi ca vẻ đẹp thuần túy, mà là điểm tựa cảm xúc, làm bật lên tình yêu quê hương thầm kín.

Đất nước trong thơ không chỉ là cảnh, mà còn là ký ức và linh hồn. Những câu thơ tiếp theo phác họa dáng hình đất nước qua những hình ảnh gần gũi: cánh đồng làng mạc, núi sông thân thuộc, bờ bãi miên man. Những hình ảnh này không cần trau chuốt cầu kỳ nhưng lại có sức khơi gợi mạnh mẽ, giúp người đọc nhận ra đất nước thật gần, thật sống động. Đó là đất nước nơi ta “sinh ra và lớn lên”, nơi tiếng gà gáy, dòng sông, cánh đồng không chỉ là cảnh sắc mà là không gian lưu giữ tuổi thơ, lưu giữ hơi ấm của nguồn cội.

Đi sâu vào mạch cảm xúc, bài thơ chuyển giọng, đưa người đọc đối diện với một không gian khác: đất nước trong chiến tranh. Những hình ảnh chiến tranh trong thơ ngắn gọn, không bi lụy, nhưng có sức nặng ghê gớm. Đất nước đã trải qua bao năm tháng đau thương: bao làng mạc bị thiêu rụi, bao mái đầu bạc tiễn con ra trận, bao dòng sông từng đỏ máu. Nhà thơ không sa đà kể lể, chỉ bằng vài hình ảnh và những từ ngữ giàu sức gợi, ông đã khắc họa thành công một hiện thực rung động lương tri. Đặc biệt, hình ảnh “mẹ Việt Nam tóc bạc” hiện lên như biểu tượng thiêng liêng: đằng sau mọi cuộc chiến, chính nhân dân là người chịu đựng, hy sinh và cũng chính họ nuôi dưỡng đất nước bằng niềm tin bền bỉ.

Nhưng điều khiến “Đất nước” trở thành một thi phẩm ám ảnh, chính là ở chỗ: từ tro tàn chiến tranh, dân tộc Việt Nam hiện lên trong tư thế mới – hiên ngang, kiêu hãnh. Những vần thơ cuối cất lên như một bản hùng ca: dân tộc “đứng dậy” từ bùn lầy, từ khổ đau, từ tro tàn để “sáng lòa” giữa bầu trời tự do. Đây không chỉ là hình ảnh thơ, mà còn là lời khẳng định mang tầm vóc lịch sử: dân tộc Việt Nam càng bị thử thách càng tỏa sáng, càng đứng vững bằng chính sức mạnh nội sinh – sức mạnh của lòng yêu nước, của đoàn kết, của niềm tin.

Về nghệ thuật, bài thơ mang giọng điệu tự do đặc trưng của Nguyễn Đình Thi. Không gò bó niêm luật, thơ mở ra theo nhịp cảm xúc, cho phép những luồng suy tư, hồi tưởng, tự hào, đau xót và hy vọng nối tiếp nhau tự nhiên. Ngôn ngữ giản dị, hình ảnh giàu sức gợi, đặc biệt là sự luân chuyển đột ngột từ êm đềm sang bi tráng, tạo nên một kết cấu cảm xúc đầy kịch tính. Đó là lý do người đọc không chỉ thấy, mà còn “nghe” được âm vang của đất nước – có tiếng gió, tiếng súng, tiếng bước chân và cả nhịp tim của người Việt Nam.

Cảm nhận “Đất nước”, ta hiểu rằng: quê hương trong thơ Nguyễn Đình Thi không phải là một khái niệm lớn lao xa vời, mà là điều gần gũi và thiêng liêng nhất. Đó là nơi ta sinh ra, nơi tổ tiên gửi lại niềm tin và nơi mỗi thế hệ đều phải trả lời một câu hỏi: ta đã làm gì cho đất nước? Bài thơ kết thúc, nhưng câu hỏi vẫn còn vang vọng trong lòng người đọc, đặc biệt là thế hệ trẻ hôm nay. Đất nước hiện tại không còn cảnh bom rơi đạn lạc, nhưng vẫn luôn cần được “giữ gìn” bằng tri thức, bằng đạo đức, bằng nỗ lực xây dựng và cống hiến.

Từ những vần thơ sâu lắng của Nguyễn Đình Thi, ta được nhắc nhở rằng tình yêu đất nước không phải là điều trừu tượng. Nó bắt đầu từ sự hiểu biết, từ biết trân trọng từng tấc đất, từng trang sử, từng con người. Biết yêu nước cũng chính là sống đẹp, sống có trách nhiệm và biết đứng dậy từ mọi khó khăn – như dân tộc ta từng “đứng dậy sáng lòa” trong quá khứ.

3. Cảm nhận về bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi – Văn mẫu 2

Ghi chú: Bài văn mẫu được viết với giọng văn cảm xúc – bay bổng – dài chuẩn bài thi THPT 12.

Trong hành trình hàng nghìn năm của văn học Việt Nam, hình tượng đất nước luôn hiện lên như dòng sông chưa bao giờ ngừng chảy – khi tráng lệ trong sử thi, khi lặng lẽ trong ca dao, khi bi tráng trong những năm tháng kháng chiến. Và giữa dòng văn ấy, Nguyễn Đình Thi đã để lại một tiếng thơ riêng – một tiếng hát “Đất nước” cất lên từ mùi lúa chín, từ lá cờ phấp phới, từ nỗi đau mất mát mà vẫn bừng sáng niềm tin chiến thắng. “Đất nước” không chỉ là một bài thơ, mà là bản giao hưởng tinh thần của dân tộc Việt giữa mùa thu cách mạng.

Vẻ đẹp đất nước trong thơ Nguyễn Đình Thi trước hết được cảm nhận qua bức tranh thiên nhiên mùa thu – một mùa thu không tĩnh tại mà chứa đựng rung động tinh tế của tâm hồn thi sĩ:

“Trời xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta

Những cánh đồng thơm mát

Những ngả đường bát ngát”

Thiên nhiên hiện lên trong trạng thái rộng lớn, khoáng đạt, tràn đầy sức sống. Đất trời quê hương như mở ra trước mắt người đọc: hương lúa, gió mát của cánh đồng, màu xanh thăm thẳm của bầu trời, tất cả như thuộc về dân tộc – được chiếm lại bằng máu xương và ý chí. Không còn là “gió thổi mùa thu hương cốm mới” như năm 1948 của Nguyễn Đình Thi thuở đầu sáng tác; nay là mùa thu của chủ quyền, của lòng tự hào: trời này, đất này, rừng này – đều “của chúng ta”. Câu thơ vì thế chan chứa niềm kiêu hãnh, và từ đó khơi dậy nhận thức sâu sắc về ý nghĩa thiêng liêng của độc lập.

Nhưng đất nước không chỉ là thiên nhiên. Đất nước còn là những lớp người âm thầm hóa thân cho dáng hình Tổ quốc:

“Những người đã ngã

Những người còn đứng

Nói với nhau rằng:

Đất nước là máu xương của mình”

Nhà thơ không miêu tả chiến tranh bằng tiếng súng, tiếng bom; ông viết bằng nhịp thơ lặng mà đau, bằng hình ảnh những con người lặng lẽ đứng lên, ngã xuống, rồi lại truyền cho nhau lời nhắn gửi từ sâu trong trái tim. Sự hi sinh ở đây hiện lên không gào thét, không khoa trương mà lặng như đất, sâu như cội nguồn. Đọc câu thơ, ta hiểu: đất nước này được gìn giữ không phải bởi điều gì xa xôi – mà bởi máu, bởi nước mắt, bởi tình yêu giản dị nhưng bất diệt.

Và vì thế, khi chiến thắng đến, cảm xúc trong thơ Nguyễn Đình Thi như vỡ òa:

“Trông lại nước mắt rơi

Niềm vui bỗng chốc tràn ngập cả đất trời”

Đó là giây phút thiêng liêng của dân tộc: trong tiếng trống ngày hội, trong sắc đỏ lá cờ tung bay, người lính chợt nghẹn ngào. Chiến thắng không chỉ là niềm vui; đó là khoảnh khắc nhận ra giá trị của những gì đã đánh đổi. Nếu không có những buổi “quê hương bốc lửa”, nếu không có “đêm mơ nước, ngày đắng ruột”, làm sao có phút giây mắt trời bừng sáng hôm nay?

Một điểm độc đáo trong bài thơ là sự hòa quyện giữa cảm xúc và suy tưởng. Không giống thơ trữ tình thuần túy chỉ miêu tả cảm xúc, thơ Nguyễn Đình Thi có chiều sâu của triết lí:

“Nước Việt Nam từ máu lửa

Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”

Hình tượng đất nước được khắc họa như một sinh thể có khả năng tái sinh từ đau thương. Đất nước “rũ bùn đứng dậy” – một hình ảnh gợi liên tưởng đến quá trình lột xác của phượng hoàng, hay câu chuyện “trứng thần Kim Quy” trong truyền thuyết. Ở đây, Nguyễn Đình Thi đã nâng đất nước lên tầm biểu tượng – biểu tượng của sức sống, của tư thế quật cường, của ánh sáng niềm tin chiếu từ những trái tim bé nhỏ.

Đọc “Đất nước”, chúng ta thấy thơ ca không chỉ để ngợi ca; thơ còn là để khắc ghi, để nhớ, để dây buộc tâm hồn ta với lịch sử. Bởi lẽ, khi ta đọc từng câu thơ:

“Ôi những cánh đồng quê chảy máu”

Ta thấy tiếng khóc.

“Đêm mơ nước, ngày đắng ruột”

Ta nghe tiếng thở dài.

“Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”

Ta thấy niềm vui vươn lên từ bóng tối.

Đó là hành trình của một dân tộc – đi qua u tối để tìm ánh sáng.

Từ giá trị nội dung đến nghệ thuật, “Đất nước” mang trong mình vẻ đẹp của thơ ca hiện đại: hình ảnh giàu sức gợi, nhịp thơ tự do, cấu tứ theo dòng cảm xúc nhưng vẫn có tính khái quát cao. Chính điều đó khiến bài thơ sống mãi, vang lên mạnh mẽ như lời thề độc lập.

Kết lại, cảm nhận về “Đất nước” là cảm nhận về một Tổ quốc đã từng đau, nhưng chưa bao giờ chịu khuất phục; từng mất mát, nhưng chưa một lần không đứng dậy. Những vần thơ của Nguyễn Đình Thi nhắc ta nhớ: nếu hôm nay ta được sống trong hòa bình, được hít thở trong bầu trời “của chúng ta”, ấy là vì có những con người đã hiến dâng tất cả mà không đòi hỏi điều gì. Và chúng ta – thế hệ hôm nay – phải sống sao cho xứng đáng.

4. Cảm nhận về bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi – Văn mẫu 3

Ghi chú: Bài văn mẫu này được viết với giọng văn chuyên Văn – phân tích – mở rộng – so sánh – liên hệ sâu.

Trong nền thi ca Việt Nam hiện đại, có lẽ hiếm hình tượng nào được tái hiện dai dẳng và đầy sức nặng như hình tượng đất nước. Từ âm điệu mượt mà của ca dao “Nước non lận đận một mình” đến tiếng sóng ngày đêm trong “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm, hình dáng Tổ quốc luôn được các thi sĩ trả về bằng nhiều nốt nhạc, nhiều thanh sắc khác nhau. Giữa bản hòa âm ấy, Nguyễn Đình Thi cất lên tiếng thơ riêng: vừa trầm tĩnh, ngẫm nghĩ, vừa bùng cháy niềm tự hào; “Đất nước” vì thế không chỉ là một thi phẩm mà là một tuyên ngôn cảm xúc, một lát cắt tinh thần của dân tộc trong những năm kháng chiến.

Đọc “Đất nước”, trước hết ta bắt gặp mùa thu – một mô-típ quen thuộc trong thơ Việt nhưng lại được Nguyễn Đình Thi biến hóa đầy độc đáo. Nếu mùa thu của Nguyễn Khuyến là sắc vàng thiên nhiên thanh bình chốn làng quê, mùa thu của Tố Hữu (trong “Từ ấy”) là mùa thu thay đổi tâm hồn, thì mùa thu trong “Đất nước” là mùa thu của một đất nước vừa được giành lại:

“Trời xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta”

Hai lần lặp lại cụm “của chúng ta” tạo một nhịp điệu khẳng định sở hữu, như lời thề trước đất trời. Sự khẳng định ấy không phải là tiếng reo vui hồn nhiên, mà là tiếng nói được chắt ra từ những năm tháng mất mát. Mùa thu vì thế không chỉ là thời gian, mà trở thành biểu tượng của chủ quyền, biểu tượng của niềm tự tôn dân tộc.

Từ thiên nhiên, mạch thơ chuyển dần sang con người – yếu tố làm nên hình hài Tổ quốc. Đất nước được cảm nhận qua đôi mắt của người lính, người dân, những con người “đã ngã”, “còn đứng”; họ trò chuyện với nhau không bằng lời, mà bằng ý chí:

“Đất nước là máu xương của mình

Phải biết gắn bó và san sẻ

Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở”

(Đoạn thơ – vốn quen thuộc trong chương trình – thể hiện tư tưởng: đất nước được làm nên từ máu xương và sự hiến dâng. Dù câu thơ này thường được trích từ Nguyễn Khoa Điềm để so sánh, nhưng ý niệm ở “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi cũng cùng một mạch tư tưởng: đất nước – trước hết – là nhân dân. Điều này cho thấy: văn học kháng chiến, dù khác phong cách, vẫn gặp nhau ở điểm: lấy con người làm trung tâm của lịch sử.)

Chính con người ấy đi qua những ngày:

“Ôi những cánh đồng quê chảy máu

Đêm mơ nước, ngày đắng ruột”

Hai câu thơ là lát cắt hiện thực: thiên nhiên bị nhân hóa, ruộng đồng “chảy máu” – một hình ảnh gây nhói nhớ đến “đất trắng xóa máu” trong “Tây Tiến” (Quang Dũng). Khi thiên nhiên phải thay con người cất tiếng kêu, nghĩa là nỗi đau đã vượt khỏi giới hạn cá nhân – trở thành nỗi đau dân tộc.

Thế nhưng, từ đáy đau thương ấy, Nguyễn Đình Thi vẫn phát hiện ra một vẻ đẹp lớn lao hơn:

“Ôm đất nước những người áo vải

Đã đứng lên thành những anh hùng”

Nhân dân – vốn là những người “áo vải” mộc mạc – bỗng hóa anh hùng khi Tổ quốc gọi tên. Sự hóa thân ấy gợi nhớ đến cốt lõi tư tưởng văn học cách mạng: con người Việt Nam không chờ đợi số phận, mà tự biến mình thành lịch sử. Và vì thế, chiến thắng cuối cùng được viết bằng một giọng điệu vừa kiêu hãnh, vừa lắng đọng:

“Nước Việt Nam từ máu lửa

Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”

Hình tượng “đứng dậy” là hình tượng mang tầm vóc sử thi. Nó giống như một “phép lạ” của đời sống, nhưng lại là sự thật của dân tộc. Đất nước đứng dậy từ tro tàn, từ đổ nát – như chim phượng hoàng trong huyền thoại, như cây tre Việt Nam bị chém ngang nhưng vẫn mọc mầm mới. Ở đây, thơ Nguyễn Đình Thi trùng điệp với thơ Tố Hữu (“Ôi Việt Nam! Từ trong bùn lầy đứng dậy sáng ngời!”). Tuy nhiên, điểm làm thơ Nguyễn Đình Thi khác biệt là: chất thơ ít thiên về sử thi tuyên truyền, nhiều hơn chất nghĩ suy triết luận.

Về phương diện nghệ thuật, “Đất nước” là minh chứng của thơ tự do mang tinh thần hiện đại. Không niêm luật gò bó, không gieo vần cố định, cấu trúc bài thơ theo dòng cảm xúc như một “dòng chảy ý thức”. Có lúc thơ ngắn, gọn, như tiếng thở:

“Những người đã ngã”

Có lúc thơ vuông dài, rộng mở, như tầm nhìn về tương lai:

“Trời xanh đây là của chúng ta

Những cánh đồng thơm mát

Những ngả đường bát ngát”

Nhịp thơ chính là nhịp của tâm hồn dân tộc: có lúc bình thản, có lúc dồn dập, có lúc trào dâng.

Từ việc đọc – suy – so – chiếu, có thể thấy: “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi nằm trong cùng mạch tư tưởng với “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm, với “Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng” của Chế Lan Viên. Nhưng Nguyễn Đình Thi độc đáo ở chỗ: ông không mô tả đất nước bằng khái niệm, mà bằng trải nghiệm sống: đất nước không ở sách vở, đất nước ở mồ hôi người cày, ở giọt máu người ngã, ở niềm vui người chiến thắng.

Tạm khép trang thơ, ta mang theo một suy ngẫm: mỗi chúng ta – người trẻ hôm nay – liệu có dám “hóa thân” cho dáng hình xứ sở như cha anh? Ta có sống đủ đẹp, đủ tử tế để không hổ thẹn khi đọc lại “Đất nước”? Câu hỏi ấy, có lẽ, là giá trị lâu bền nhất mà bài thơ gửi lại.

5. Lời kết

Trên đây là dàn ý và ba đoạn văn mẫu cảm nhận về bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi, được xây dựng theo nhiều giọng văn khác nhau để phù hợp nhu cầu tham khảo của học sinh. Bạn có thể chọn một phong cách phù hợp với bản thân hoặc kết hợp để tự tạo nên đoạn văn của riêng mình – đó cũng chính là cách ghi điểm cao, vì giáo viên luôn đánh giá cao khả năng diễn đạt cá nhân. Nếu bạn còn muốn xem thêm văn mẫu, phân tích, hay dàn ý cho những bài thơ khác trong chương trình Ngữ văn lớp 12, hãy tiếp tục theo dõi nội dung trên website để học tập hiệu quả và hoàn thiện kỹ năng viết từng ngày.