Gió mùa Tây Nam là gì? Đặc điểm, nguồn gốc và ảnh hưởng

Gió mùa Tây Nam là gì? Bài viết giải thích nguồn gốc, tính chất, ảnh hưởng và vai trò của gió mùa Tây Nam tại Việt Nam.

1. Gió mùa Tây Nam là gì?

Gió mùa Tây Nam là loại gió thổi theo mùa, có hướng từ Tây Nam → Đông Bắc, hoạt động chủ yếu vào mùa hạ (tháng 5 – tháng 10). Đây là loại gió mang theo nhiệt độ cao và độ ẩm lớn, tạo nên thời kỳ mưa nhiều trên phạm vi rộng của Việt Nam, đặc biệt là Nam Bộ và Tây Nguyên.

Gió mùa Tây Nam là một trong hai hệ thống gió mùa chủ đạo ở Việt Nam, cùng với gió mùa Đông Bắc, tạo nên tính chất khí hậu nhiệt đới gió mùa đặc trưng.

2. Gió mùa Tây Nam ở nước ta

Ở Việt Nam, gió mùa Tây Nam có vai trò cực kỳ quan trọng:

• Nam Bộ: mưa dông kéo dài, hình thành mùa mưa đặc trưng (từ tháng 5 đến tháng 10).

• Tây Nguyên: mưa lớn trên các cao nguyên bazan → thuận lợi cho cây công nghiệp (cà phê, hồ tiêu…).

• Trung Bộ: gió mang hơi ẩm nhưng bị dãy Trường Sơn chắn, gây ra hiệu ứng phơn ở sườn Đông khi kết hợp với các hệ thống khác.

• Bắc Bộ: gió Tây Nam mang ẩm gây mưa rào mùa hạ, nhưng mức độ không mạnh bằng miền Nam.

Gió mùa Tây Nam là nguyên nhân chính tạo nên mùa mưa – mùa khô rõ rệt ở khu vực phía Nam Việt Nam.

3. Tính chất của gió mùa Tây Nam

Tính chất của gió mùa Tây Nam thay đổi tùy giai đoạn:

3.1. Đầu mùa (tháng 5 – đầu tháng 6)

• Mang tính nóng ẩm, nhưng lượng ẩm chưa lớn.

• Có thể gây nắng nóng cho Bắc Bộ và Trung Bộ khi bị chặn bởi dãy Trường Sơn.

• Một số vùng đón gió Nam – Tây Nam gây mưa giông cục bộ.

3.2. Giữa và cuối mùa (tháng 6 – tháng 10)

• Gió trở nên mát – ẩm – ổn định, mang hơi nước dồi dào từ Ấn Độ Dương.

• Tạo nên mưa nhiều, mưa kéo dài tại Nam Bộ – Tây Nguyên.

• Là giai đoạn hoàn lưu gió mùa rõ rệt nhất.

Bài viết liên quan: Hoàn lưu khí quyển là gì? Nguyên nhân hình thành và vai trò

Tóm lại:

• Giai đoạn đầu mùa: nóng ẩm, không ổn định.

• Giai đoạn giữa và cuối mùa: ẩm – mát, mưa nhiều.

4. Nguồn gốc của gió mùa Tây Nam đầu mùa hạ

Nguồn gốc của gió mùa Tây Nam phụ thuộc vào hai trung tâm khí áp lớn:

4.1. Đầu mùa hạ (tháng 5 – đầu tháng 6)

• Hình thành khi áp thấp nóng xuất hiện trên lục địa châu Á.

• Khi này, áp cao Nam Ấn Độ Dương hoạt động yếu → gió chủ yếu mang tính nóng – ít ẩm.

• Do đó, đầu mùa hạ nhiều vùng (như Bắc Bộ, Trung Bộ) có thể chịu nóng, thậm chí xảy ra gió phơn khi vượt Trường Sơn.

4.2. Giữa – cuối mùa (sau tháng 6)

• Áp cao cận chí tuyến bán cầu Nam và áp cao Ấn Độ Dương mạnh lên.

• Khối khí từ Ấn Độ Dương di chuyển vào Đông Nam Á và Việt Nam → mang lượng ẩm rất lớn.

• Chính nguồn gốc này tạo nên mùa mưa rõ rệt tại Nam Bộ – Tây Nguyên.

5. Ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam đến khí hậu Việt Nam

5.1. Ảnh hưởng tích cực

• Cung cấp lượng mưa lớn, quan trọng cho:

  • sản xuất nông nghiệp,

  • thủy điện Tây Nguyên,

  • bổ sung nguồn nước mặt và nước ngầm.

• Làm giảm nhiệt, điều hòa khí hậu mùa hạ.

5.2. Ảnh hưởng tiêu cực

• Mưa kéo dài gây:

  • ngập úng,

  • lũ quét,

  • sạt lở tại vùng Tây Nguyên.

• Ẩm ướt kéo dài gây nấm bệnh trong nông nghiệp.

6. So sánh gió mùa Tây Nam và gió mùa Đông Bắc

7. Câu hỏi trắc nghiệm có đáp án

Câu 1. Gió mùa Tây Nam hoạt động mạnh nhất vào thời gian nào?

A. Tháng 1 – 3

B. Tháng 5 – 10

C. Tháng 11 – 4

D. Quanh năm

→ Đáp án: B

Câu 2. Gió mùa Tây Nam giữa mùa có tính chất chủ yếu là:

A. Lạnh – khô

B. Nóng – khô

C. Mát – ẩm

D. Lạnh – ẩm

→ Đáp án: C

Câu 3. Gió mùa Tây Nam của đầu mùa hạ chủ yếu có nguồn gốc từ:

A. Áp cao Siberia

B. Áp thấp xích đạo

C. Áp thấp lục địa châu Á

D. Áp cao Bắc Đại Tây Dương

→ Đáp án: C

Lời kết

Gió mùa Tây Nam giữ vai trò quan trọng trong việc tạo nên mùa mưa – mùa khô ở Việt Nam, đặc biệt là khu vực phía Nam. Việc hiểu rõ nguồn gốc, tính chất và ảnh hưởng của loại gió này giúp học sinh nắm chắc kiến thức Địa lý lớp 6, 10 và ứng dụng vào phân tích thời tiết thực tế.